Het is allemaal historie wat de klok slaat, dezer dagen. Zou het te maken hebben met de overgang naar de wintertijd, waarbij we de klok een uur achteruit moesten zetten? Of met de kou die ons land ineens binnenstroomt? De hang naar oude tijden, toen er nog een ziekenfonds was, en er geen ziekenhuizen omvielen. Toen we ons nog warmden rondom de potkachel en ons nog veilig voelden in ons eigen huis en onze eigen buurt, en het wettelijk gezag nog volop werd erkend? Vroeger, toen alles beter was?
Het was allemaal historie de afgelopen week. Zo organiseerde de stichting Levend Vroomshoop vorige week een interessante workshop (het viel met dat werken trouwens dik mee op de workshop) over de verschillende dialecten in de gemeente Twenterand (in Vriezenveen klinkt het dialect toch anders dan in Den Ham, en daar weer anders dan in Westerhaar en Vroomshoop). Toevallig net in de periode dat het Nedersaksisch na de Nederlandse standaardtaal en het Fries als derde taal in Nederland werd erkend.
En in theater de Voorveghter in Hardenberg werd voor de 13e en 14e keer de theatervoorstelling over De Winterkraaien opgevoerd, een ongeëvenaard en verbazingwekkend succes, waarin het leven en sterven van zeven veenarbeiders rondom 1900 wordt vertolkt. In Den Ham wordt eind dit jaar weer het indrukwekkende Historische Schouwspel opgevoerd, en gaat het hele dorp terug in de tijd.
Afgelopen woensdag opnieuw een historische gebeurtenis, want in het Middendorpshuis in Den Ham, organiseerde onze Oudheidkundige Vereniging een lezing over de Ommerschans. De achterzaal van het Middendorpshuis was afgeladen vol, en twee bestuursleden van de Historische Vereniging Ommerschans presenteerden vol enthousiasme hun verhaal over dit voormalige verdedigingswerk, stammend uit 1628, midden in de Tachtigjarige Oorlog. Een paar eeuwen later, precies 200 jaar geleden, stichtte Johannes van den Bosch (een nazaat uit Vroomshoop zat in de zaal!) hier een zogenaamde onvrije kolonie van de Maatschappij van Weldadigheid, zeg maar een heropvoedingskamp. Deze Maatschappij had als nobele doelstelling arme mensen, gestraften, bedelaars en landlopers, onderwijs te geven en een beroep te leren. Tot 1890 hebben tienduizenden, vaak verplicht, daar verbleven onder een strak regiem.
Dan dringt zich toch het beeld op, dat het vroeger bepaald niet allemaal rozengeur een maneschijn was. De veenarbeiders uit de Winterkraaien leidden een zwaar en armoedig bestaan, hun grote gezinnen leefden in eenvoudige hutten of huizen. Hun bestaan was nagenoeg uitzichtloos.
En wat te denken van die tienduizenden die verplicht tewerk werden gesteld in de Ommerschans. Bedelaars, zwervers, tot armoe vervallen burgers, een onafzienbare rij van mensen die het niet hadden gered in de maatschappij. Die met alle goede bedoelingen daar werden onderworpen aan een zwaar regiem. Het ging er naar de normen van nu hardvochtig en soms zelfs wreed aan toe.
Naar schatting liggen op de begraafplaats van Ommerschans 5.600 medewerkers en bewoners van het heropvoedingsgesticht begraven, veelal in hun dagelijkse plunje in hun eigen hangmat. Slechts een handjevol stenen en kruizen zijn nog te zien op de begraafplaats, nu met uitvoerige infoborden en de moeite waard daar eens rond te dolen of een rondleiding te volgen.
Vroeger was alles beter, maar dat zeiden we vroeger ook al…