16 – Molens

Van de eertijds 672 molens die in Overijssel hun wieken lieten draaien zijn er nu nog rond de 40 complete windmolens over. Met spijt moet geconstateerd worden dat alle molens in Den Ham zijn verdwenen. Het betrof vier molens; de laatste verdween in de jaren 50; het was de molen aan de Dorpsstraat in Den Ham.

Molen 1
Deze vermoedelijk oudste molen aan de Dorpsstraat stond op de plek naast de huidige brandweerkazerne. De schattingen aangaande het bouwjaar ontlopen elkaar niet veel. De uitgave ‘De Hollandse molen’ geeft aan het begin van 1800.

Het was een grote achtkantige bovenkruier zonder stelling, met een stenen onderbouw en verder met riet gedekt.; ook een flinke beltmolen (d.w.z.de molen was omgeven door een kunstmatige stelling met een inrit waar men aanvankelijk aan de andere kant weer uit kon rijden).

De molen was vroeger een dorpsverzamelpunt; met Pasen bijvoorbeeld trok jong en oud hier naar toe om te gaan eieren tikken. De jeugd liet de geverfde eieren van de molenbelt rollen en sommigen mikten (volgens de dorpsverhalen) met hun hardgekookte eieren op de molenwieken !

De oude molen werd later genoemd “de Korenschoof.” In 1938 verkocht de Coöperatie de molenwieken om daarmee in Twello een molen te kunnen restaureren. Na een totaal verval werd deze in 1960 voor fl. 625,- verkocht aan een sloper, waarmee de roemloze afgang voltooid was.

Molen 2
Dit betrof de zogenaamde “Nieuwe Molen“. Een gevonden gevelsteen met het jaartal 1819 erop, gaf het exacte jaartal aan van deze molen aan de Molenstraat. Later stond deze molen bekend als “De Goede Hoop”.

Ook hier een lage achtkantige bovenkruier, eveneens zonder stelling met een stenen onderbouw en rietgedekt. Het was ook een beltmolen met een in- en uitrit. De molen werd gesloopt in 1949.

Molen 3
De in 1848 gebouwde molen genaamd ‘de Tye Mulder” stond recht tegenover het bekende café Harwig aan het begin van de Ommerweg bij het dorp Den Ham.

Het was ook een achtkantige bovenkruier, zonder stelling, met een stenen onderstuk; de kap en de achterkant waren met riet gedekt. Het was echter een grondmolen en geen beltmolen.

In 1939 werd de molen gesloopt. Van materiaal, afkomstig van de stenen onderbouw, heeft de bekende dokter Kohly daarna een tuinmuur laten bouwen bij het toen door hem bewoonde pand Dorpsstraat 2.

Molen 4
Over deze molen is weinig bekend. De molen stond op een smal perceel grond, onmiddellijk zuidelijk van de zandweg lopend van de Zomerweg naar de Vroomshoopseweg, in de streek die vroeger de Vrettekamp werd genoemd. Het was een groot heideveld met veel gangen en holen van konijnen. Het verhaal gaat dat hier vroeger veel gejaagd werd met fretten, zodat eigenlijk geschreven moet worden: Frettenkamp.

De molen was een oliemolen, terwijl de eerste drie beschreven molens korenmolens waren. Oliemolens werden gebruikt als pletmolen voor lijn-, maan- of koolzaad. En zowel lijn- als koolzaad werd door de Hammer boeren verbouwd voor het eigen oliegebruik (pannenkoeken!) als voor de persing tot koeken als veevoer (lijnkoeken).

Men verbouwde dat dichtbij huis. Toen de laatste veengronden werden afgegraven en er andere technieken kwamen ontstond er minder behoefte aan een oliemolen in Den Ham.

De molen werd in 1885 verkocht en naar de Hoofdstraat 10 in Vroomshoop overgeplaatst. Daar is de molen (ter plaatse bekend als de ‘Molen van Keddeman’) korte tijd nog als oliemolen gebruikt, maar spoedig daarna als korenmolen ingezet. In 1940 is de molen gesloopt.